Prace naukowe i popularno-naukowe

Artykuł opublikowany w Medycynie po Dyplomie, 2015r

Uzdrowiskowy Szpital Kliniczny w Ciechocinku- ogólnokrajowe centrum lecznicze i dydaktyczno-naukowe w balneologii i medycynie fizykalnej

 

Prof. dr hab. med.

Irena Ponikowska

 

Krajowy Konsultant w dziedzinie Balneologii i Medycyny Fizykalnej

Kierownik Katedry Balneologii i Medycyny Fizykalnej Collegium Medicum z siedzibą w Ciechocinku

Kierownik Uzdrowiskowego Szpitala Klinicznego

 

Polskie lecznictwo uzdrowiskowe charakteryzuje się respektowaniem wielowiekowych doświadczeń i tradycji połączonej z nowoczesnością. Myślę, że obraliśmy słuszną drogę rozwoju tej dziedziny. W stosunku do innych krajów europejskich polska balneologia jest dziedziną przodującą o modelowym rozwiązaniu organizacyjnym. Rozwój nowoczesnej techniki pozwala na zaopatrzenie zakładów lecznictwa uzdrowiskowego w wysokiej jakości sprzęt i aparaturę, co sprzyja lepszej efektywności, poprawia bezpieczeństwo dla chorych i personelu. Nowe metody lecznicze zwiększają jakość udzielanych świadczeń zdrowotnych. Są to elementy nowoczesności wzbogacające te dziedzinę.

Podstawowe zasady współczesnej balneologii i medycyny fizykalnej i uzdrowiskowej są w praktyce realizowane w Uzdrowiskowym Szpitalu Klinicznym w Ciechocinku.

Jest to placówka naukowo-dydaktyczna i lecznicza, ukierunkowana na udzielanie świadczeń zdrowotnych na wysokim poziomie oraz równoczesnym prowadzeniu badań naukowych i szkoleniu lekarzy i studentów. Na bazie tego szpitala prowadzona jest edukacja dla studentów oraz dla lekarzy pracujących w lecznictwie uzdrowiskowym i fizjoterapii z całego kraju Tu lekarze zdobywają specjalizację z zakresu balneologii i medycyny fizykalnej. Cały cykl szkolenia specjalizacyjnego w tej dziedzinie jest realizowany w tej placówce tj kursy, szkolenie kliniczno-praktyczne i egzaminy specjalistyczne . Wydajemy podręczniki, dla lekarzy i książki dla pacjentów. Opracowaliśmy ostatnio całą balneologiczną bibliografię obejmującą 250 artykułów oraz 15 książek które były opublikowane w czasopismach uzdrowiskowych i balneologicznych od okresu powojennego do chwili obecnej. Ostatnio pracujemy nad encyklopedią balneologiczną. Dzięki tym publikacjom naukowym lekarze maja dostęp do najnowszej wiedzy. I mogą lepiej i skuteczniej leczyć swoich chorych

 

Szpital Kliniczny zatrudnia lekarzy wysoko wyspecjalizowanych w dziedzinie diabetologii, interny, i innych dziedzin. Wszyscy lekarze ponadto mają specjalizację balneologiczną lub są przeszkoleni w dziedzinie balneologii i medycyny fizykalnej.

Podstawowa działalność Szpitala Uzdrowiskowego to udzielanie świadczeń zdrowotnych. Leczenie prowadzone jest zgodnie z najnowszymi osiągnięciami medycyny klinicznej oraz medycyny uzdrowiskowej. Realizowane są tu podstawowe zasady medycyny komplementarnej, do której zalicza się balneologię i medycynę fizykalną, co znacznie zwiększa efektywność leczenia. Opieka medyczna jest intensywniejsza niż w przeciętnym sanatorium, dlatego możemy przyjmować chorych z przewlekłymi chorobami w stanie dość zaawansowanym, a nawet takich chorych, których nie leczy się w żadnym innym zakładzie lecznictwa uzdrowiskowego.

Kierunki lecznicze Szpitala

Leczenie prowadzone jest w następujących chorobach:

 

  • Cukrzyca: typ 1 i 2 bez otyłości, cukrzyca z otyłością, z powikłaniami naczyniowymi i neurologicznymi, w tym z zespołem stopy cukrzycowej
  • Otyłość: zespół metaboliczny, otyłość z zaburzeniami lipidowymi, nadciśnieniem tętniczym, z chorobami układu ruchu
  • Osteoporoza: pomenopauzalna i wtórna w przebiegu cukrzycy czy chorób reumatycznych
  • Miażdżyca naczyń kończyn dolnych (w I i II okresie choroby niedokrwiennej)
  • Choroby reumatyczne, w tym reumatoidalne zapalenie stawów, zespół bólowy kręgosłupa (kierunki uzupełniające)

 

Największe doświadczenie praktyczne posiadamy w leczeniu chorób metabolicznych, w tym cukrzycy, otyłości, miażdżycy i chorobach naczyniowych.

Aby uzyskać odpowiedni efekt leczniczy konieczny jest przynajmniej trzytygodniowy pobyt chorego.W naszej placówce leczymy wyłącznie pacjentów  komercyjnych.

Szpital składa się z trzech podstawowych części:

 

  • diagnostycznej, w której prowadzone są m.in.: podstawowe badania: laboratoryjne, EKG, badanie kardiologiczne holterowskie dobowe pomiary ciśnienia krwi, badanie przepływu krwi w kończynach dolnych, ocena indywidualnej podstawowej przemiany materii, monitorowanie ciśnienia krwi i poziomu glikemii w ciągu całego okresu leczniczego
  • leczniczej, która służy do prowadzenia badań lekarskich oraz codziennego monitorowania ciężaru ciała, ciśnienia krwi, poziomu glikemii. Do tego segmentu należy zakład balneologiczny i własny zakład fizykoterapii świadczący usługi z zakresu balneoterapii i fizykoterapii. Szpital połączony jest z basenem solankowym, gdzie stosowane są ćwiczenia fizyczne w wodzie.
  • hotelarskiej – posiadającej 50 miejsc w pokojach 1- 2 -osobowych, z TV i pełnym węzłem sanitarnym. Pacjentom oferujemy żywienie dietetyczne, tj. diety niskokaloryczne, cukrzycowe, wysokowapniową i niskocholesterolową.

 

System opieki medycznej w Szpitalu Uzdrowiskowym łączy cechy szpitalne z uzdrowiskowymi. Pacjenci mają zabezpieczoną całodobową opiekę pielęgniarską i lekarską. Jeden lub dwa razy w turnusie odbywa się wizyta profesorska, w czasie której omawia się każdego chorego w zespole lekarsko-pielęgniarskim. Podczas codziennej odprawy lekarskiej omawiani są chorzy o cięższym przebiegu choroby. Mimo że ośrodek nazywany jest szpitalem, leczenie tu prowadzone ma charakter aktywnej terapii. Przed południem chorzy przyjmują zabiegi balneologiczne, odbywa się wizyta lekarska oraz przeprowadza się badania laboratoryjne. Czas po południu przeznaczony jest na edukacje zdrowotną, spacery, zwiedzanie zabytków, wieczorem można potańczyć. Równolegle z leczeniem prowadzona jest edukacja zdrowotna, która traktowana jest na równi z zabiegami balneologicznymi.

Program edukacji zdrowotnej obejmuje zajęcia zespołowe w formie wykładów lekarskich, zajęcia grupowe oraz indywidualne. Tematami prelekcji są m.in. czynniki ryzyka chorób metabolicznych (cukrzycy, otyłości), lecznicze i profilaktyczne znaczenie wysiłku fizycznego w chorobach metabolicznych i kardiologicznych. Omawiane są też zagadnienia związane z leczeniem cukrzycy i jej powikłaniami, zasady diety cukrzycowej i niskokalorycznej oraz sposoby prowadzenia samokontroli oraz metody leczenia uzdrowiskowego mające zastosowanie u chorych Szpitala.

W zakładzie balneologicznym wykonywane są następujące zabiegi, z których korzystają nasi pacjenci:

  • kąpiele lecznicze: kwasowęglowe, perełkowe, solankowe w basenie leczniczym
  • inhalacje solankowe górnych dróg oddechowych
  • zabiegi wodolecznicze: natryski zmienne, biczowe, kąpiele wirowe kończyn górnych i dolnych, masaż podwodny, ręczny i hydromasaż mechaniczny
  • zabiegi borowinowe: okłady całkowite i częściowe z pasty borowinowej,
  • kinezyterapia: ćwiczenia indywidualne oraz zespołowe w sali i basenie solankowym
  • masaż leczniczy zabiegi z zakresu fizykoterapii – pełna gama zabiegów.

 

Wszystkie zabiegi są dostępne, ale choremu zapisuje się kilka z nich – te, które są niezbędne do leczenia choroby podstawowej i chorób towarzyszących. Ponadto osoby leczone w Szpitalu mogą skorzystać z dodatkowych własnych procedur opracowanych i sprawdzonych w naszej Klinice. Należą do nich metody lecznicze wykorzystujące mieszankę tlenowo-ozonową, stosowaną w różnych formach.

Zastosowanie zabiegów ozonowych w naszym Szpitalu, poprzedzone było wieloletnimi badaniami, obejmującymi różne aspekty działań mieszanki tlenowo-ozonowej. Wyniki badań uzyskane z projektów badawczych, w tym dwóch rozpraw doktorskich, wykazały dużą skuteczność tej terapii w wybranych chorobach i brak skutków ubocznych. W naszej Klinice stosujemy mieszankę tlenowo-ozonową przede wszystkim w chorobach naczyń kończyn dolnych na tle miażdżycy i cukrzycy, w zespole stopy cukrzycowej, w owrzodzeniach kończyn na tle miażdżycy i owrzodzeniach żylakowych. Ozon działa m.in. na erytrocyty, uelastyczniając je i skracając rulony, co wyraźnie ułatwia przepływ krwi w naczyniach włosowatych. Wykazano, że ozonoterapia powoduje zmniejszenie aktywności procesu krzepnięcia krwi, co należy uważać za działanie przeciwmiażdżycowe. Poza tym, w wyniku działania na hemoglobinę, ułatwia oddawanie tlenu tkankom, poprawiając ich utlenowanie. Zabiegi ozonowe mają ponadto działanie bakteriobójcze i przeciwzapalne oraz zmniejszają procesy krzepnięcia krwi. Te właściwości lecznicze mieszanki tlenowo-ozonowej są niezwykle przydatne w zabiegach uzupełniających i poprawiających efekty leczenia wielu chorób przebiegających z niedokrwieniem i niedotlenieniem tkanek.

Stosujemy zabiegi w formie zewnętrznej, jako kąpiel kończyn dolnych w gazie( tzw. but ozonowy) oraz w formie wewnętrznej we wlewach dożylnych w soli fizjologicznej lub – u wybranych chorych – w formie autohemoterapii ozonowej. Zabiegi ozonowe łączymy z innymi zabiegami uzdrowiskowymi. Zaznaczyć należy, że zabiegi ozonowe nie są refundowane przez NFZ.

Innowacyjnymi metodami leczniczymi stosowanymi w naszym Szpitalu Klinicznym są także:

 

  • balneofototerapia z wykorzystaniem ługu ciechocińskiego w leczeniu łuszczycy oraz
  • zabiegi z zakresu haloterapii, tj. inhalacje z suchego aerozolu solnego. Przeprowadzone badania naukowe wykazały dużą skuteczność tej terapii u chorych z przewlekłym zapaleniem oskrzeli i POCHP oraz u palaczy tytoniu. W inhalatorium zastosowany został generator produkujący leczniczy aerozol w odpowiedniej dawce. W ramach przeprodzonych przez nas badań ustalono podstawowe optymalne parametry inhalacji solnych, tj. wielkość cząsteczek, gęstość, temperaturę, wilgotność powietrza i in. Planujemy jeszcze inne zabiegi z zakresu leczenia chorób naczyniowych w przebiegu cukrzycy i miażdzycy , w tym przydatnych u osób w wieku podeszłym

 

Na podstawie wyników badań prowadzonych przez wiele lat oraz własnych doświadczeń w leczeniu chorych, opracowano własne programy lecznicze, stosowane u osób a chorobami jakimi się zajmujemy. Programy te mają charakter kompleksowy i obejmują leczenie dietetyczne, farmakologiczne, balneologiczne, fizykoterapię, kinezyterapię, hydroterapię i edukację zdrowotną.

Jesteśmy jedyną placówka diabetologiczną w kraju , która w warunkach uzdrowiskowych prowadzi leczenie chorych z zespołem stopy cukrzycowej z owrzodzeniem, również dla osób bezpośrednio po amputacji stopy . Leczenie to jest niezwykle trudne musi uwzględniać wszystkie zasady leczenia cukrzycy i zespołu stopy cukrzycowej wzbogacone o własne procedury balneologiczne.

Na szczególną uwagę zasługuje oryginalny program wieloetapowego leczenia otyłości dużego stopnia. Oferujemy dwie formy tego programu tj długofalowe zachowawcze leczenie otyłości oraz leczenie zachowawczo-operacyjne. Preferujemy leczenie nieoperacyjne dla otyłych małego i średniego stopnia, które trwa przeciętnie 2 lata, obejmuje etapy leczenia stacjonarnego i ambulatoryjnego. U chorych z otyłością ogromna, u których nie ma przeciwwskazań do zabiegu operacyjnego zmniejszenia żołądka i nie poddają się leczeniu zachowawczemu proponujemy program zachowawczo-operacyjny, który obejmuje 3 etapy tj przygotowanie chorego do zabiegu, zabieg operacyjny oraz leczenie po operacji. Zabieg operacyjny wykonywany jest w Klinice Chirurgicznej w Toruniu, z która współpracujemy. Prawie wszystkie zabiegi wykonywane są metodą laparoskopową przez bardzo dobrze przeszkoloną kadrę chirurgów. Po zabiegu operacyjnym chorzy ponownie powinien być leczeni w naszym Szpitalu, a następnie kontrolowani w poradni metabolicznej. Program ten niestety nie jest w pełni refundowany przez NFZ. Dla osób z otyłością ogromną, które są lepiej sytuowane mamy przygotowany program skondensowany zachowawczo –operacyjny trwający tylko 6 tygodni. W ciągu tego okresu chory zostanie przygotowany do zabiegu, wykonany zabieg oraz zapewnimy leczenie zachowawcze po zbiegu, w kolejno po sobie następujących etapach.

Z pracy nad chorymi mamy dużą satysfakcję, gdyż pomagamy wielu ciężko chorym osobom, którymi mało kto chce się zajmować i leczenie farmakologiczne jest mało skuteczne.

 

Uzdrowiskowy Szpital Kliniczny - Balneoklinika St.George

87-720 Ciechocinek, ul. Wojska Polskiego 2, tel. 54 283 39 15

e-mail: info@balneoklinika.com

www.balneoklinika.eu

Leczenie uzdrowiskowe chorych z post-pandemicznymi zespołami stresowymi jako wspomagająca terapia

Thermal Therapy In Patients with Post-pandemic Stress Syndrome as a Supporting Therapy

Irena Ponikowska, Przemysław Adamczyk , Irena Krupka-Matuszczyk

Kujawska Szkoła Wyzsza1, Uzdrowiskowy Szpital Kliniczny w Ciechocinku2, Sląska Wyższa Szkoła Medyczna w Katowicach3


Streszczenie

                Pandemia wirusowa wywołuje wielokierunkowe negatywne skutki, ale największe to zdrowotne. Samo zakażenie wirusowa i choroba infekcyjna o ciężkim przebiegu z powikłaniami płucnymi jest szczególnym zainteresowaniem rządu. Natomiast mniej mówi się o skutkach związanych z restrykcjami pandemicznymi w tym z izolacją społeczną, prowadzącymi do szeregu ciężkich zaburzeń natury psychosomatycznej. W okresie izolacji społecznej i kwarantanny działają klasyczne czynniki negatywnego stylu życia- brak ruchu, nadmierne odżywianie się, stres i nasilenie nałogów. Czynniki te prowadzą z kolei do nasilenia chorób przewlekłych jak cukrzyca, otyłość, nadciśnienie, choroby serca i inne. Szczególną role odgrywa stres który wywołuje szereg zespołów stresowych, w tym w najcięższej formie- zespół stresu pourazowego (PTSD). Stres działa destrukcyjnie na cały nasz organizm. Powoduje zmiany przede wszystkim w autonomicznym układzie nerwowym i hormonalnym. W sytuacji stresowej zwiększa się aktywność sympatycznego układu nerwowego co prowadzi do zaburzeń funkcjonowania wielu narządów. Łącznie z pobudzeniem autonomicznego układu nerwowego zwiększa się wydzielanie hormonów nazywanych stresowymi jak adrenalina, noradrenalina, oraz kortyzol. Zwiększone wydzielanie adrenaliny prowadzi do zaburzeń rytmu serca, nadciśnienia oraz zmian metabolicznych. Nadmierna sekrecja kortyzolu nasila katabolizm białek, wydzielanie glukagonu, zwiększa glukoneogenezę, lipolizę i w konsekwencji podwyższa stężenie we krwi glukozy i cholesterolu. Zespoły stresowe post-pandemiczne powinny być leczone. Najważniejsze metody leczenia tych zespołów to klasyczna psychoterapia. Do metod szczególnie przydatnych, o znaczeniu patogenetycznym należą zabiegi uzdrowiskowe w tym : ciepłolecznictwo, hydroterapia, peloidoterapia, masaże, muzykoterapia oraz trening fizyczny. Zabiegi te ujęte w odpowiedni program leczniczy wpływają korzystnie na autonomiczny układ nerwowy, zmniejszenie wydzielania hormonów stresowych, obniżenie poziom stresu. Chorzy z zespołami stresowymi leczeni w uzdrowisku mogą odnieść ogromne korzyści zdrowotne. Dzięki temu leczeniu uzyskują równowagę psychiczną, pozbywają się lęku, usprawniają się fizycznie oraz zwiększają odporność na infekcje, a dodatkowo uzyskują wiedze z zakresu prawidłowego stylu życia i sposobów radzenia sobie ze stresem.

Zespoły stresowe pandemiczne- wprowadzenie

asz świat zmienił się nagle w wyniku pandemii wirusowej, stąd trudna adaptacja naszego organizmu do nowych warunków. Traumatyczne wydarzenie uruchamia naturalne mechanizmy obronne organizmu, które stymulują zmiany zmierzające do wytwarzania energii. Hans Selye, określany jako ojciec definicji stresu, powiedział: ”stres to niesamowita reakcja organizmu na wymagającą sytuację”(1). W psychologii rozróżniamy eustres i dystres. Eustres to czynnik zewnętrzny wywołujący reakcję stresową czyli odczuwany przez człowieka jako stres pozytywny, który działa mobilizująco, pobudza do działania i rozwiązywania problemu, jednak im dłużej będzie się utrzymywał i przekroczy wszelkie możliwości działania człowieka tym większe będą jego negatywne skutki . Wówczas wpływa on na funkcjonowanie we wszystkich sferach życia i na pogorszenie jakość życia, ponieważ zaburza równowagę psychiczną czy fizyczną i określany jest wówczas dystresem. Adaptacja organizmu jest niełatwa do zmian nagłych, bardzo silnych i niespodziewanych, stąd w warunkach pandemicznych pojawiają się zespoły stresowe, w tym w formie najcięższej określanej zespołem stresu pourazowego (PTSD)(2) Ponadto do dysfunkcjonalnych reakcji psychicznych na doświadczenia traumatyczne zalicza się: zaburzenia adaptacyjne, ostrą reakcję na stres (acute stress reaction/acute stress disorder– ASR/ASD), reakcję żałoby, krótkotrwały epizod psychotyczny, jak również wiele zaburzeń przewlekłych, takich jak zaburzenia odżywiania , zaburzenia dysocjacyjne lub somatyzacyjne lub inne zaburzenia współwystępujące (3 ).

Zespół stresu pourazowego(Post Traumatic Stress Disorder –PTSD) jest to zaburzenie lękowe spowodowane bardzo intensywnym stresem, jak wojna, kataklizmy, molestowanie itd. objawiający się lękiem, przygnębieniem, depresją. Wg klasyfikacji międzynarodowej ICD-10 zespół ten oznaczony jest symbolem F43.1 w rozdziale: Reakcja na ciężki stres i zaburzenia adaptacyjn.( 4). Główne objawy tego zespołu stresowego to nawracające wspomnienia, ponowne przeżywanie w formie obrazów, dźwięków, odczuć. Wykazano, że u osób z PTSD występują obok lęków zaburzenia poznawcze i deficyty pamięci. Wykazano że, zaburzenia wynikające ze stresu pourazowego łączą się z depresją, lękami, uzależnieniami, zaburzeniami dysocjacyjnymi, a nawet z trwałymi zmianami osobowości(5) W najnowszej pracy Heitzman J. wykazał , że brak kontaktów społecznych zwiększa ryzyko demencji aż o 50%(6). Ogłodek i wsp ( 7) oraz Cebella i wsp.(8). podają, że przeciętnie zespół stresu pourazowego występuje w Polsce u 3 do 6% społeczeństwa a wyniki światowych badań populacyjnych wskazują, że ryzyko wystąpienia tego zaburzenia w ciągu całego życia wynosi 1,9–8,8% osób z populacji ogólnej( 3,9). Obecna pandemia wirusowa z pewnością zwiększyła znacznie ten procent chorych. Duży udział ma w tym ciągły napływ ogromniej ilości negatywnych informacji medialnych o zagrożeniach zakażeniem wirusowym, przypadkach śmiertelnych ,co wywołuje lęki i cały zespół przewlekłego stresu pourazowego. W celu złagodzenia bodźców stresowych należałoby mniej mówić i pokazywać w mediach ciężkie zagrożenia, a więcej informować o sposobach zapobiegania zdarzeniom niepożądanym wraz zaleceniami sanitarno-epidemiologicznymi zakażeń wirusowych.

Stres związany z pandemią Covid-19 jest ciężkim, stosunkowo długim przeżyciem emocjonalnym dla wielu osób, zwłaszcza młodych. Może wywoływać u części osób zaburzenia lękowe charakterystyczne dla przewlekłego stresu pourazowego. Zwłaszcza że w czasie kwarantanny występują czynniki ryzyka wielu chorób takie jak: zmniejszenie aktywności ruchowej, nadmierne odżywanie, lęk przed utratą pracy, niepewność co do przyszłości, obawa o spłatę kredytu, spodziewane obniżenie standardu życia itp. Ponadto w celu radzenia sobie ze stresem często nadużywane są substancje psychoaktywne, głównie alkohol. Może to prowadzić do różnego rodzaju uzależnień.

Zaburzenia somatyczne i psychiczne wywołane stresem

Wszystkie rodzaje zespołów stresowych wywołują wiele zaburzeń somatycznych i psychicznych. Ze strony somatycznej nasila się lub powstaje otyłość, trudniej jest pacjentowi kontrolować parametry związane z cukrzycą, nadciśnieniem, pojawiają się zaburzenia lipidowe, pogarsza się stan układu krążenia i innych chorób przewlekłych. Badania wykazały związek izolacji społecznej z podwyższeniem CRP i fibrynogenu- markerów stanu zapalnego odpowiadające na zakażenie. Zjawisko to próbuje się tłumaczyć pobudzeniem aktywności układu adrenergicznego i osi przysadkowo-nadnerczowej. Długotrwały stan zapalny prowadzi z kolei do zwiększenia ryzyka rozwoju choroby niedokrwiennej serca, udaru mózgu, zaburzeń funkcji poznawczych .

Niemniej ważne są zaburzenia ze sfery psychicznej. W wyniku restrykcji pandemicznych narastają konflikty, przemoc w rodzinie, depresja, lęk, zaburzenia snu, skłonność do samobójstwa, zwiększa się zapadalność na zaburzenia psychiczne.

Zaburzenia somatyczno-psychiczne dotykają ogółu społeczeństwa, w tym zwłaszcza personelu medycznego i osób wspomagających obsługę pacjentów zakażonych wirusem. Wykazano, że na urazy psychiczne narażeni są przede wszystkim uczestnicy zespołu ratowniczego, straż pożarna i wojsko (10 ). Zgodnie z doniesieniami internetowymi w Hiszpanii 20% wszystkich zakażeń wirusowych stanowią medycy, we Włoszech 10%, Chinach 3,8, USA 3%. Badania przeprowadzone w Chinach pokazały że koło 50% personelu medycznego mającego kontakt z chorymi na infekcje wirusową cierpi na depresję, 45% ma stany lękowe i 35% cierpi na zaburzenia snu. W Hiszpanii stwierdzono, że ponad 45% przyczyn wizyt lekarskich stanowiły zaburzenia psychiczne. Badania ankietowe wykazały że we Włoszech 37% ogólnego społeczeństwa odczuwała silny stres w związku z pandemią, pacjenci czuli się jak po silnej traumie, 17% miało depresje i 7% bezsenność. Szczególnie silny stres odczuwają przedstawiciele branży turystycznej, transportowej, salonów kosmetycznych i fryzjerskich oraz ośrodków uzdrowiskowych. Stres pourazowy nie leczony może prowadzić do zwiększenia liczby przypadków samobójstw. Takie zjawiska obserwowano po poprzednich epidemiach wirusowych. Początkowy stres o charakterze ostrym najczęściej przechodzi w przewlekły (11).

            Jak omówiono wcześniej zaburzenia stresowe występują w sferze biologicznej i psychicznej. Od dawna wiemy, że silny a zwłaszcza długo trwający stresor wywołuje zmiany w autonomicznym układzie nerwowym oraz hormonalnym przysadkowo-nadnerczowym. Stwierdzono, ze autonomiczny układ nerwowy odpowiada na liczne bodźce natury fizycznej, psychicznej czy psychosocjalnej. Natomiast układ przysadkowo-nadnerczowy reaguje bardziej specyficznie na bodźce natury psychosocjalnej( 12.).W sytuacji stresowej zwiększa się aktywność układu adrenergicznego, co nasila wiele chorób przewlekłych, które zwykle przebiegają z nadaktywnością autonomicznego układu nerwowego. Do tych chorób należy cukrzyca, otyłość, nadciśnienie tętnicze, astma oskrzelowa, zespół bezdechów sennych, choroby serca, nadczynność tarczycy, zaburzenia czynnościowe żołądka i jelit, pęcherza moczowego i wiele innych. Znane są też choroby, których bezpośrednią przyczyną jest zaburzenie układu autonomicznego, jak cukrzycowa neuropatia autonomiczna, algodystrofia, choroba Raynauda oraz zespół przewlekłego zmęczenia. W wyniku nadmiernego pobudzenia autonomicznego układu nerwowego spowodowanego stresem następuje nasilenie wielu chorób przewlekłych. Z kolei działania zmierzające do obniżenia napięcia tego układu powodują łagodniejszy przebieg wyżej wspomnianych chorób, przy tym zmniejsza się zapotrzebowanie na leki.

Podczas stresu zwiększa się sekrecja hormonów nazywanych stresowymi, najczęściej ma to powiązanie z nadmierną aktywnością układu adrenergicznego. W czasie stresu nasila się wydzielanie adrenaliny, noradrenaliny, ACTH, kortyzolu, a obniża wydzielanie hormonu wzrostu. Początkowo zwiększa się wydzielanie adrenaliny i noradrenaliny, a w następnej kolejności, w miarę przedłużania się stresu, wzrasta wydzielanie kortyzolu. Adrenalina powoduje zwiększenie poziomu glikemii, oraz pośredniczy w przekazywaniu impulsów(mediator) z układu współczulnego do tkanek. Nadmierna aktywność adrenaliny wpływa też na układ krążenia powodując zaburzenia rytmu serca, nadciśnienie, utratę potasu. Wydzielanie kortyzolu jest pobudzane przez adrenalinę i noradrenalinę. Nadmierne wydzielanie kortyzolu występuje zwłaszcza rano. Hormon ten nasila katabolizm białek, zwiększa wydzielanie glukagonu, nasila glukoneogenezę podwyższając stężenie glukozy we krwi, nasila lipolizę przez rozpad triglicerydów, zwiększa apoptozę komórek mózgowych (13). Kortyzol ponadto ma działanie immunosupresyjne i osłabiające odporność. Razem z polipeptydem Y hormon ten podwyższa odkładanie tłuszczu w komórkach, sprzyja powstawaniu otyłości, zwłaszcza brzusznej. Ponadto u osób z zespołem stresu pourazowego występują zaburzenia poznawcze i zaniki pamięci(8)

Brak ruchu lub jego duże ograniczenie jakie ma miejsce w czasie izolacji społecznej i przy tym kompensacyjne nadmierne odżywanie prowadzi do dodatniego bilansu energetycznego i otyłości. Po zjedzeniu pizzy 300-400g należałoby spacerować przez 4 godziny, batona czekoladowego-biegać przez 22 minuty aby zrównoważyć bilans energetyczny. Spalenie dostarczanej z posiłkiem energii o wartości 500 kcal wymaga 50 minutowego biegu. Ważne jest więc uświadomienie sobie nie tylko o kaloryczności jaką zawiera dany posiłek, ale również ile energii należy wydatkować w formie wysiłku fizycznego aby uzyskać bilans zrównoważony . W czasie izolacji społecznej z jednej strony- zwiększa się dostarczanie energii a z drugiej- istotnie zmniejsza sie wydatkowanie przez ograniczenie aktywności fizycznej.

Ponadto w czasie stresu wraz ze zmianami hormonalnymi, zaburzeniom ulega gospodarka wodno-elektrolitowa. Zmniejsza się poziom we krwi wapnia, magnezu, potasu. Dowóz tych minerałów w formie odpowiednio skomponowanej diety jest bardzo ważny u chorych poddanych sytuacjom stresowym. W artykule poruszono tylko wybrane zaburzenia hormonalne i metaboliczne wywołane stresem, a tak naprawdę zmiany zachodzą w całym naszym organizmie.

Leczenie zaburzeń stresowych

Nie ma żadnych wątpliwości, że zespoły stresowe należy leczyć. Wielką rolę w leczeniu tych zaburzeń spełniają psychiatrzy i psycholodzy. Leczenie farmakologiczne jest trudne i mało skuteczne. Najczęściej stosowane są leki tymoleptyczne, takie jak selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny ( 5, 14). Metody niefarmakologiczne jakimi dysponuje lecznictwo uzdrowiskowe jest niezwykle cenne i przydatne w leczeniu stresu przewlekłego. Samo środowisko przyrodnicze uzdrowiska, zwłaszcza położonego w łagodnym klimacie, wpływa na pacjentów relaksująco i przygotowuje do przyjmowania zabiegów balneologicznych. Odpowiednio dobrane zabiegi balneologiczne i kinezyterapia zmniejszają napięcie układu autonomicznego, mają działanie relaksujące obok innych mechanizmów działania swoistego. Za pomocą metod balneologicznych możemy wpłynąć na hamowanie aktywności układu sympatycznego, pobudzić aktywność układu parasympatycznego oraz uzyskać równowagę obu tych układów( 15).

Należy pamiętać o fazowych zmianach aktywności autonomicznego układu nerwowego jakie zachodzą w czasie leczenia uzdrowiskowego u chorych przyjmujących seryjnie zabiegi balneologiczne W pierwszych dniach leczenia obserwujemy chwiejność układu autonomicznego związaną z procesem zmian stereotypu zachowań, następny okres to wynik bodźcowego działania zabiegów balneofizykalnych, objawiający się nadmierną aktywnością układu sympatycznego, dopiero w trzecim okresie leczenia obserwuje się zrównoważenie obu składowych układu autonomicznego lub niewielką przewagę układu parasympatycznego (16). Z tych obserwacji wynika, że konieczny jest odpowiedni czas i systematyczne stosowanie procedur balneologicznych, aby uzyskać korzystne efekty leczenia uzdrowiskowego. Pobyt i leczenie tygodniowe nie spełnia tych warunków, konieczne jest leczenie w ciągu optymalnie 3 tygodni, minimalnie 2 tyg.(17)

Metody terapii uzdrowiskowej w leczeniu i zapobieganiu zespołom stresowym

W lecznictwie uzdrowiskowym wykorzystujemy wiele metod, w których angażowany jest autonomiczny układ nerwowy. Zabiegi balneologiczne zwłaszcza ciepłe obniżają poziom stresu i pobudzają układ immunologiczny (18). Badania nie tak dawno opublikowane wykazały ,że zabiegi balneologiczne mają korzystne działanie na sekrecję kortyzolu oraz na inne markery stresu ( 19). Balneoterapia powoduje obniżenie poziomu stresu zmniejsza przyjmowanie leków sedatywnych(20, 21). Coraz więcej jest badań wskazujących na działanie stymulujące układ immunologiczny oraz hamujące wirulencję wirusów Covid 19 przez zabiegi balneologiczne (18, 22).Do metod szczególnie przydatnych w działaniu relaksującym należy odpowiednio dobrany trening fizyczny, zabiegi ciepłolecznicze, peloidoterapeutyczne, hydroterapeutyczne, masaże, muzykoterapia i inne

Trening fizyczny

Wpływa korzystnie na dobowy rytm współczulno-przywspółczulny, powoduje wzrost napięcia nerwu błędnego zmniejszając jednocześnie aktywność układu współczulnego. Zmiany te wykazano na podstawie 24 godz. badania EKG (23)). W uzdrowisku stosujemy ćwiczenia zespołowe w wodzie, sali gimnastycznej na różnych przyrządach kinezyterapeutycznych oraz na wolnym powietrzu w formie spacerów, marszów, nornic walking. Szczególne znaczenie mają ćwiczenia oddechowe, które można stosować w czasie każdego rodzaju ćwiczeń fizycznych

Ciepłolecznictwo

W czasie leczenia uzdrowiskowego wykorzystujemy szereg zabiegów ciepłoleczniczych ogólnoustrojowych lub stosowanych na duże powierzchnie ciała ( 24).Wiemy, że zabiegi stosowane na duże powierzchnie ciała wywołują reakcje ogólnoustrojowe, systemowe. W trakcie zabiegu ciepłoleczniczego nieznacznie zwiększa się na początku aktywność układu sympatycznego, ale po jego zakończeniu następuje wzrost napięcia układu parasympatycznego i obniżenie sympatycznego(16). Ponadto gorące kąpiele balneologiczne, czy sauna inaktywują wirusy ( 25)

Pelodoterapia

Gorące zabiegi borowinowe, zwłaszcza stosowane na duże powierzchnie, mają działanie nie tylko relaksujące, ale również wpływają na inaktywację wirusów (22) i działają przeciwzapalnie.

Hydroterapia i balneohydroterapia

Spośród dużej liczby zabiegów hydroterapeutycznych szczególną rolę odgrywają natryski całkowite zmienno-cieplne. Po serii tych zabiegów obserwowano znaczącą przewagę aktywności układu parasympatycznego(26, 27). Sygnały pochodzące od bodźców hydroterapeutycznych przekazywane są przez włókna aferentne do centralnego układu nerwowego, do podwzgórza przedniego, które reguluje reakcje cieplne. Z kolei na poziomie rdzenia powstają reakcje odruchowe skórno-trzewne wpływające korzystnie na pracę serca. Innym zabiegiem hydroterapeutycznym o działaniu relaksującym jest kąpiel perełkowa oraz hydromasaż. W zabiegach tych wykorzystywany jest czynnik termiczny (ciepło) oraz mechaniczny. Korzystne działanie lecznicze i immunostymulujace mają kąpiele mineralne zwłaszcza siarczkowo-siarkowodorowe (28)

Masaże

Odpowiednio wykonany masaż klasyczny ma działanie relaksujące, dlatego pacjenci bardzo lubią ten zabieg. Obok masażu klasycznego, wykonywanego przez masażystę, można wykorzystać wodę w zabiegu masażu wirowego czy masażu podwodnego.

Haloterapia i muzykoterapia

Haloterapia wykorzystuj aerozol solny odpowiednio wytworzony przez halo-generator w pomieszczeniu o konstrukcji groty solnej. Sam aerozol ma bardzo korzystne działanie na drogi oddechowe. Aerozoloterapii tego typu towarzyszy zwykle relaksująca muzyka (oddziaływanie muzykoterapeutyczne)oraz piękna architektura groty solnej z efektami świetlnymi. Dodatkowe włączenie krótkich ćwiczeń oddechowych, w trakcie seansu halo terapii wpływa bardzo korzystnie na układ autonomiczny. Zabieg ma znaczenie lecznicze w chorobach dróg oddechowych, ale również jako zabieg psychoterapeutyczny( 29, 30)

Psychoterapia

W uzdrowisku możemy zastosować wiele form psychoterapii indywidualnej i grupowej. Szczególnie ceniona jest terapia poznawczo-behawioralna(CBT), która wykorzystuje m.in. techniki relaksacyjne. W uzdrowisku chętnie stosujemy muzykoterapię o działaniu relaksującym oraz trening autogenny wg Schultza oraz psychoedukacje. Psychoedukacja, jeżeli jest ukierunkowana na kształtowanie prawidłowego zdrowego stylu życia ma dodatkowe walory profilaktyczne(31). Wykorzystywana jest też akupunktura, joga, medytacje czy terapia tai chi.

Łącznie z zabiegami uzdrowiskowymi celowe i bardzo potrzebne jest stosowanie odpowiednio przygotowanej diety. Powinna to być dieta lekkostrawna, nie wzdymająca z dużą ilością jarzyn i owoców, w formie surówek, koktajli, musów warzywno-owocowych. Przydatne są diety o obniżonej kaloryczności prowadzące do redukcji masy ciała u osób z nadwaga i otyłością, gdyż czasie izolacji społecznej większość osób zwiększyła swoją masę ciała.

Chorzy z objawami adaptacyjnymi, w tym zespołu stresu pourazowego, po takim leczeniu uzyskują duże korzyści zdrowotne- równowagę psychiczną, pozbywają się lęku, zwiększa się ich odporność na infekcje , cały organizm ulega regeneracji, a poza tym dodatkowo pacjenci nabywają wiedzę z zakresu prawidłowego stylu życia i radzenia sobie ze stresem.

Literatura

  1. Perdrizet G.A.: Hans Selye and beyond: resposes to stress. Cell and Chaperones, 1997,2(4), 214- 219

  2. Warchola A., Krupka- Matuszczyk I.: Egzystencjonalne ujęcie sytuacji człowieka w kryzysie globalnym. W “Kryzys, Kataklizmy, Katastrofy w Perspektywie Jednostki i Społecznej” red. Popiołek K, Bańka S, Poznań. 2011, 9-14

  3. Hull AM,. Curran SA.: Be vigilant for post-traumatic stress reactions Practitioner, 2016, 260 (1793), 19–23

  4. ICD-10 (1997). Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10. Opisy kliniczne i wskazówki diagnostyczne, Vesalius, Instytut Psychiatrii i Neurologii, Kraków-Warszawa, 1997

  5. Heitzman J.: Zaburzenia po stresie traumatycznym – praktyka kliniczna i opiniowanie. Psychiatria po Dyplomie, 2010,7,5,59-64

  6. Heitzman J.: Wpływ pandemii Covid 19 na zdrowie psychiczne. Psychiatria Polska, 2020, 54(2), 187- 198

  7. Ogłodek E., Araszkiewicz A.: Stres pourazowy. Pol. Merk. 2012, 32. 187

  8. Cebella A.,Łucka I.: Zespół stresu pourazowego- rozumienie i leczenie. Psychiatria, 2007, 4(3), 128- 137

  9. Krupka-Matuszczak I.: Zaburzenia stresowe pourazowe (PTSD) i zaburzenia adaptacyjne- kryteria diagnostyczne. Lęk i Depresja, 2004, 9,(2) 88- 96

  10. Netczuk-Gwoździewicz M., Gołębiowski A.: Psychopatologia reakcji na krytyczne wydarzenia u personelu służb medycznych pomagających przy wypadkach komunikacyjnych . Autobusy, 2017,12,302-308

  11. KapfhammerP. H.: Acute and long-term mental and physical sequele in the after of traumatic exposure- some remarks on „the body keeps the score”. Psychiatr. Danub, 2018, 3, 254- 272

  12. Kajatie E., Phillips D.W.: The effect of sex and hormonal status on the physiological response to acute psychosocial stress. Psychoendorinology 2006, 2, 151- 178

  13. Burke H.M., Davis M.C., Otte Chr., Mohr D.C: Depression and cortisol responses to psychological stress: a meta-analysis. Psychoendocrinology, 2005, 9, 846- 56

  14. Krupka-Matuszczak I: Benzodwuazepiny w leczeniu zaburzeń lękowych, jak leczyć bezpiecznie i skutecznie. Swiat Med.Far. 2013, 5, 144- 147

  15. Ponikowska I.: Rola autonomicznego układu nerwowego w leczniczym działaniu zabiegów balneologicznych i fizykoterapeutycznych. Rozdział 11 w „Wielka Księga Balneologii Medycyny Fizykalnej i Uzdrowiskowej” Warszawa, Aluna 2017, 185- 202

  16. Ponikowska I., Straburzyński G.: Odczyn uzdrowiskowy u chorych na cukrzyce w przebiegu leczenia uzdrowiskowego. Pol. Tyg.Lek, 1992, 47, 19- 22

  17. Ponikowska I., Straburzyński G.: Optymalny czas leczenia w warunkach uzdrowiskowych chorych na cukrzycę typu 1 i 2 w świetle odczynów adaptacyjnych. Balneol. Pol. 1992, 34, 20- 24

  18. Galvez I., Torres- Piles S., Ortega-Rincon E.: Balneotherapy, immune system and stress responses. A Hormetic Strategy?.Int. J. Mol.Sci, 2018, 19,6

  19. Antonelli M., Donelli D.: Effects of balneotherapy and spa therapy on levels of cortisol as a stress biomarker: a systematic review. International Journal of Biometeorology, 2018, 62(6), 913- 924

  20. Rapoliene L., Razbadauskas A. Jurgelenas A.: The reduction of distress using therapeutic geothermal water procedures. In a randomized controlled clinical trial. Adv. Prev. Med. 2015, 74,

  21. Dubois O., et al.: Balneotherapy versus paroxetine in the treatment of generalized anxiety disorder. Complem, Ther. Med. 2010, 18,(1), 1- 7

  22. Cohen M.: Hydro-Thermal are essential for building health. Safety and resilience in age of pandemicx. Global Wellness Institute Hot Spring and Hydrothermal Initiatives. May 2020

  23. Adamoulos S., Piepoli M., Mc Cance A..et all: Comparison of different methods for assessing sympathovagal balance in chronic congestive heart failure secondary to coronary artery disease. A.J.Cardiol. 1992, 70, 1576- 82

  24. Ponikowska I., Kozłowski H.M. , Adamczyk P., Wrotek S.: Hipertermoterapia ogólnoustrojowa- zastosowanie w medycynie, Acta Balneol. 2019,4,269- 273

  25. Kampf G. Voss A., Scheithauer S.: Inactivation of coronaviruses by heat. Journal of Hospital Infection, 2020

  26. Kuliński W.: Kontrola elektrokardiograficzna niektórych zabiegów hydro- balneologicznych. Praca doktorska, CKP WAM, Warszawa 1977

  27. Mróz J.: Wpływ natrysków zmiennocieplnych na stan napięcia układu autonomicznego. Balneol. Pol. 2004, 46, 59- 72

  28. Masiero S., Maccarone M.M, Magro G.: Balneotherapy and human immune function in the era of COVID-19.In. J. Biometeo. 2020, doi.org/10, 1007,/s00484-020-01914-z

  29. Ponikowska I., Latour T., Chervinskaya A. i wsp.: Badania właściwości fizyczno-chemicznych suchego aerozolu solnego w komorze naziemnej. Balneol. Pol. 2009, 2(116), 92- 99

  30. Chervinskaya A., Halotherapy in controlled salt chamber microclimate for recovering medicine. Balneol. Pol. 2007, 49, 133- 141

  31. Ponikowska I., Ossowski R.: Psychoterapia w medycynie uzdrowiskowej. Balneol. Pol. 2008, 50(114), 289- 92

 

 

Adres do korepondencji:

Irena Ponikowska

87-720 Ciechocinek, ul Chopina 23

 

 

 

Co morsowanie ma wspólnego z balneoterapią

Co morsowanie ma wspólnego z balneoterapią

Kokocińska A. 1 Adamczyk P. 2, Ponikowska I.3

 

1 NZOZ Ann Med. We Włocławku

2 NZOZ Sanatorium , Balneoklinika St. George, Ciechocinek

3 Kujawka Szkoła Wyższa we Włocławku

 

Streszczenie

Morsowanie jest to kompleksowa procedura obejmująca równocześnie działanie zimna, samej wody, aktywności fizycznej oraz czynnika klimatycznego. Wszystkie te elementy wykorzystywane są w medycynie uzdrowiskowej w formie złagodzonej. Maja tez duzo wspólnego z terapią hartującą metodą Kneippa. W morsowaniu należącym do sportów ekstremalnych niezwykle silne bodżce działają równocześnie. Morsowanie wpływa korzystnie na układ krążeniowo-oddechowy, morfologie krwi , układ kostno-stawowy, hormonalny, immunologiczny, na skórę , procesy metaboliczne i sferę psychiczną. Empirycznie poznano wiele korzystnych efektów działania morsowania, ale badań naukowych wykazujących mechanizmy działania tej procedury jest bardzo mało, stąd często opierają się na hipotezach. Najlepiej wyjaśnione zostały mechanizmy działania morsowania na morfologie krwi oraz procesy oksydacyjne organizmu. W większości jednak wyjaśnienie mechanizmów działania opiera się na badaniach prowadzonych w zakresie krioterapii. Aby uzyskać korzystne efekty zdrowotne, konieczne jest odpowiednie przygotowanie się do morsowania oraz przestrzegania regulaminu całego procesu począwszy od przygotowania poprzez sam zabieg oraz zachowania się po zabiegu. W ostatnich latach pojawiły się w Polsce podręczniki i przewodniki, które zawierają praktyczne wskazówki dotyczące procedury morsowania.

Słowa kluczowe: morsowanie, czynniki lecznicze, działanie lecznicze i hartujące

Wstęp

Morsowanie to krótkotrwała kąpiel w zimnej wodzie jeziora, morza, rzeki lub innego zbiornika wodnego. Praktykowana jest od jesieni do wiosny, zwykle ma charakter grupowy (Wikipedia)

Morsowanie zaliczane jest do sportów ekstremalnych. W Polsce jest kolo 100 klubów morsowania, z każdym rokiem powstają nowe. W procedurze morsowania udział mają czynniki i metody stymulujące i lecznicze wykorzystywane od wieków w balneologii i medycynie fizykalnej w tym zimno, woda, aktywność fizyczna i czynniki klimatyczne. Morsowanie ma też pewien związek z metodami Kneippa w których wykorzystuje się wodę chłodną i zimną w celach hartowania. Działanie zimna wykorzystujemy w krioterapii, wody w hydroterapii, aktywności fizycznej w kinezyterapii oraz czynników klimatycznych w klimatoterapii. Współczesny człowiek chroni się przed zimnem ciepłą odzieżą, przebywa w ciepłych pomieszczeniach, w samochodzie z klimatyzacją, stąd zatraca mechanizmy termoregulacji i powstają skłonności do różnych infekcji. Morsowanie działa trenująco na system termoregulacji i hartująco. Ten efekt działania może mieć duże znaczenie w zapobieganiu infekcji wirusowych, zmniejszenie zakażeń dróg oddechowych

W Polsce i świecie stale wzrasta liczba zwolenników morsowania. Od niedawna temat morsowania staje się przedmiotem badań naukowych i obserwacji lekarskich, chociaż nadal brak jest wiarygodnych badań naukowych o tematyce morsowania, większość badań dotyczy samej krioterapii czy aktywności fizycznej (1,2,3,4). W 2016 r ukazał się podręcznik i przewodnik autorstwa Dawida Dobropolskiego pt. „Zimna Siła” ( 5 ) a w 2019r poradnik pt”Morsowanie” Ewy Zwierzchowskiej ( 6 ). Zawierają one dużo praktycznych informacji i porad procesu morsowania. Efekty działania zimnych kąpieli sa powszechnie znane i obserwowane przez uczestników , ale mechanizmy działania morsowania najczęściej tłumaczone są hipotetycznie lub też w odniesieniu do poszczególnych elementów jak np., krioterapii czy hydroterapii. A przecież morsowanie to kompleksowa terapia obejmująca 4 wymienione na wstępie czynniki

Stosowanie zimna w medycynie było znane już w starożytnym Egipcie. Hipokrates zalecał i opisywał działanie zimna oraz ustalił wskazania i przeciwwskazania do tej terapii. Lodowate kąpiele stosowali starożytni rzymianie. W XVIII wieku zalecane były zimne prysznice, chodzenie boso po śniegu. Okłady z lodu i śniegu stosowane były przez napoleońskiego chirurga podczas amputacji kończyn w czasie kampanii rosyjskiej. Zimne, stopniowane kąpiele zalecane były przez Kneippa. Obecnie stosowna krioterapia jest klasycznym zabiegiem stosowanym w wielu dziedzinach ( 7).

Warto podkreślić, że morsowanie nie pociąga za sobą wysokich kosztów i poza ględami zdrowotnymi buduje więzi i relacje międzyludzkie.

Pierwsza autorka niniejszego artykułu od wielu lat jest Morsem. Zwolennicy zimnych lodowatych kąpieli nazwali się Morsami. Morsy to duże morskie ssaki żyjące w zimnych wodach Oceanu Spokojnego i Atlantyckiego. Żyją do 50 lat. Są gatunkiem zagrożonym wyginięciem.

 

Mechanizmy i efekty biologicznego działania zabiegu morsowania

Morsowanie to kompleksowe działanie zimna, wody , wysiłku fizycznego oraz czynników klimatycznych i psychologicznych. Działanie wszystkich tych czynników powoduje: wzrost odporności, usprawnia układ termoregulacyjny, poprawienie funkcji układu sercowo-naczyniowego, ukrwienia skóry, poprawę nastroju , ma działanie odmładzające. W dzisiejszych czasach pandemii wirusowej te efekty działania sa niezwykle cenne

Głównym czynnikiem wywołującym działanie lecznicze jest zimno, które stosowane jest w krioterapii. Jednak siła działania kąpieli zimnej podczas morsowania jest intensywniejsza niż krioterapii ponieważ ochładzanie w zimnej wodzie jest większe niż w powietrzu, ze względu na dużo lepsze przewodnictwo cieplne wody w stosunku do powietrza ( 8).

Mechanizmy i efekty działania zimna na organizm ludzki są dość dobrze poznane. Krioterapia jest szeroko stosowane w medycynie tak w celach destrukcyjnych w chirurgii, dermatologii, kosmetologii jak i kriostymulacji w medycynie fizykalnej i uzdrowiskowej(7). Podczas zabiegów kriostymulacji zmienia się temperatura powierzchowna skóry, natomiast temperatura rdzeniowa nie ulega zmianom. Działanie zimna w zabiegu kriostymulacji nie jest równomierne w różnych okolicach ciała. Stopień ochładzania tkanek również jest różny, w największym stopniu obniża się temperatura skóry, natomiast mięśnie a zwłaszcza stawy ochładzają się w mniejszym stopniu i wolniej. W wyniku działania zimna w zabiegu ogólnoustrojowym następuje szereg reakcji ze strony układu krążeniowo-oddechowego, nerwowego, mięśniowego, hormonalnego, metabolicznego oraz psychicznego.(2, 3,7 ) )Zanurzenie ciała w zimnej wodzie powoduje natychmiastowy skurcz naczyń obwodowych, ale zgodnie z prawem Dastre Morata rozszerzają się naczynia narządów wewnętrznych.(8) W wyniku działania zimna na organizm uzyskuje się następujące efekty lecznicze:

  • Przeciwbólowy,

  • Przeciwobrzękowy

  • Miorelaksacyjny

  • Antydepresyjny

  • Naczynioruchowy

  • Immunologiczne

Zimno jest też czynnikiem pobudzającym wydzielanie wolnych rodników tlenowych i stres oksydacyjny(1,9,10 ).W procesie tym biorą udział mitochondria komórek mięśniowych w wyniku drżenia mięśniowego. Ponadto zimno powoduje pobudzenie wydzielania katecholamin, co wiąże się z generowaniem wolnych rodników tlenowych. Zwiększa się również wydzielanie dopaminy, która wpływa na dobre samopoczucie i motywuje do działania. Ekspozycja na zimno powoduje poza tym pobudzenie układu immunologicznego(4,7 ). Wykazano, ze kąpiele w zimnej wodzie zwiększają liczbę monocytów, limfocytów ( 14 ).Zimno zmniejsza bóle stawów stąd ma zastosowanie w wielu chorobach reumatycznych(3, 7, 11)

Drugim czynnikiem działającym w czasie morsowanie to działanie samej wody. Zanurzenie ciała w wodze wywołuje działanie hydrostatyczne, hydrodynamiczne, oporowe i wyporowe oraz immersyjne(8). Charakterystyczne właściwości fizyczne wody wykorzystywane sa w hydroterapii a zwłaszcza wówczas, gdy dodatkowo włączony jest wysiłek fizyczny. Działanie oporu i wyporu wody pozwala na wykonywanie ćwiczeń z oporem i w odciążeniu. Zanurzenie w zimnej wodzie powoduje zmiany w czynności oddechowej i układu krążenia. Może pojawić się hiperwentylacja i bezdech. Zwiększona hiperwentylacja prowadzi do zmniejszenia ciśnienia parcjalnego dwutlenku węgla, powstać może ostra alkaloza oddechowa co prowadzi do skurczu naczyń mózgowych. Działanie immersyjne wywołuje bardzo dużo różnych reakcji a w tym: wzrost częstości skurczów serca, zmiany w układzie oddechowym, moczowym oraz zmiany w wydzielaniu hormonów((8, 13,14)

Dodatkowe zanurzenie głowy w zimnej wodzie wywołuje reakcje odruchowe z następującymi objawami: zmniejszenie częstości skurczów serca, zwiększenie oporów obwodowych, zmniejszenie pojemności minutowej serca, zwiększenie ciśnienia tętniczego krwi. Zanurzenie głowy w zimnej wodzie wielokrotnie powtarzane powoduje reakcje adaptacyjne, w wyniku czego ciśnienie krwi może się nie podwyższać(13 ).W wyniku zanurzenia ciała w zimnej wodzie pojawiają się również istotne zmiany w składzie krwi. Obserwowano zwiększenie wartości hemoglobiny o 10 – 20%, wzrost hematokrytu, zwiększenie stężenia hemoglobiny w krwince czerwonej ,zmniejszenie liczby krwinek białych Poza tym obserwowano zmniejszenie liczby krwinek białych- eozynofilów i limfocytów, zwiększenie liczby płytek krwi, zwiększenie lepkości krwi. Wykazano również że pod wpływem kąpieli w zimnej wodzie zmienia się przepuszczalność błon komórkowych dla kationów. Zmiany zawartości kationów w komórce są wynikiem zmniejszenie aktywności pompy kationowej, a to z kolei powoduje zmiany osmotyczne błony erytrocytów i dalej zmiany ich odkształcaln0ości ( 11).. Błony erytrocytów, stając się bardziej elastyczne, łatwiej przechodzą przez wąskie naczynia dzięki większej odkształcalności. Wymienione zmiany w morfologii krwi wykazano w badaniu na 20 morsach z klubu krakowskiego, u których wykonano badania przed i po sezonie morsowania . Ponadto może zwiększyć się stężenie glukozy we krwi w związku z działaniem stresogennym i wydzielaniem odpowiednich hormonów( 11). Poza tym w wyniku zanurzenia ciała w zimnej wodzie obserwowano obniżenie stężenia kwasu moczowego we krwi, nawet o połowę wartości początkowej. Po 24 godzinach od zanurzenia stężenie kwasu moczowego jednak wracało do stanu wyjściowego. Zmiany dotyczące osocza pod wpływem zimnej wody można obserwować nawet wówczas gdy nie wykonuje się żadnej aktywności fizycznych. Zmiany te więc nie są związane tylko z z pobudzeniem autonomicznego układu nerwowego, ale przede wszystkim ze zmianami wydzielania hormonów. Należy podkreślić , że samo zanurzenie w wodze niezależnie od temperatury, powoduje pobudzenie wydzielania szeregu hormonów, w tym antydiuretycznego, co w konsekwencji prowadzi do wzrostu diurezy i innych zmian hormonalnych(8).

Zanurzenie ciała w zimnej wodzie wywołuje szok termiczny z jednej strony oraz zmiany immersyjne, stąd zmienia się stężenie hormonów stresowych takich jak kortyzol, ACTH, czy hormonu wzrostu. W dostępnej literaturze, można znaleźć sporo prac poświęconych zmianom w wydzielaniu wolnych rodników tlenowych podczas zanurzenia ciała w zimnej wodzie i krioterapii( 1,7,15). Wykazano zwiększenie stężania glutationu zredukowanego (GSH), natomiast zawartość glutationu utlenionego (GSSG) obniżało się. Zmiany te dowodzą zwiększonego wydzielania wolnych rodników tlenowych w wątrobie i płucach. Pojawiła się hipoteza tłumacząca że to działanie wynika ze zmian w zawartości GSH i GSSG oraz kwasu moczowego , które są odpowiedzialne za stres oksydacyjny i wyrzut wolnych rodników tlenowych. U osób regularnie morsujących wykazano zwiększenie stężenia dialdehydu malonowego (MDA) w osoczu i erytrocytach. W pracy Wesołowskiego i wsp. (12 ) wykazano obniżenie MDA w osoczu o 19,4% u morsów po 5 min. od wyjścia z zimnej wody. Zmiany MDA w erytrocytach u morsów obniżały się również po 5 min ( o 37,1%) oraz po 30 minutach ( 33,4%) od wyjścia z wody. Obie wartości były istotne statystycznie. W grupie kontrolnej w której stosowano tylko oziębienie nie stwierdzono zmian w stężeniu MDA ani w osoczu ani w erytrocytach. Autorzy tej pracy uważają że w wyniku działania zimnej wody podczas wielokrotnego morsowania następuje skuteczne usuwanie produktów peroksydacji lipidów. Morsowanie więc powoduje przede wszystkim pobudzenie mechanizmów obronnych przed skutkami stresu oksydacyjnego, nie tylko stymulacji mechanizmów adaptacyjnych jakie występuje przy izolowanej ekspozycji na zimno. A wiec regularne stosowanie zimnych kąpieli w ramach morsowania powoduje mniejsze narażenie na stres oksydacyjny (1, 15 )

Zimne kąpiele mają też działanie hartujące i pobudzające układ immunologiczny. Wykazano znaczne zmniejszenie częstości zakażeń dróg oddechowych u morsów chociaż mechanizmy tych zmiana nie są dokładnie poznane.(13,16)

Krioteraia i ćwiczenia w zimnej wodzie powodują zmniejszenie bólów stawowych, stąd morsowanie jest zalecane w wielu chorobach układu ruchu z objawami bólowymi, jak RZS, fibromialgia czy zmiany zwyrodnieniowe stawów(3,7,17). Jednym z prawdopodobnych czynników zmniejszających ból jest pobudzenie układu adrenergicznego i wzrost wydzielania noradrenaliny, endorfin i dopaminy

Warto podkreślić znaczenie zimnych kąpieli w korzystnym działaniu psychosomatycznym (16) obserwowali korzystny wpływ regularnych zimnych kąpieli na ogólne samopoczucie i psychikę, zwiększenie poczucia własnej wartości, rozlużnienia mięśni i poprawę funkcji poznawczych. Osoby morsujące miały więcej wigoru, energii, wykazywały się większą aktywnością w stosunku do grupy kontrolnej. Autorzy uważają że w wyniku procesu adaptacyjnego organizmu do zimnej wody dochodzi do poprawy nastroju, zwiększenia wydzielania dopaminy oraz endorfin.

Warto wspomnieć, że morsowanie to nie tylko zimne kąpiele, ale sposób i styl życia. Zabiegi dla ciała i ducha oraz forma przyjemnego i pożytecznego spędzenia czasu w grupie.

Następnym czynnikiem w kompleksowym działaniu zabiegów morsowania jest aktywnośc fizyczna w zimnej wodzie. Cwiczenia stosowane są przed zimną kąpielą w celach rozgrzewających, w trakcie kąpieli w formie truchtanie czy pływania w wodzie oraz po zakończeniu zimnej kąpieli. Pod wpływem ćwiczeń w zimnej wodzie następuje zwiększenie wartości hemoglobiny we krwi, hematokrytu i liczby erytrocytów, zmienia się stężenie płytek krwi ( 18.19 ,20). Podczas ćwiczeń w zimnej wodzie o temperaturze 4 stopnie wykazano zwiększenie stężenie jednonienasyconych i wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3 w błonie komórkowej erytrocytów, co może korzystnie wpływać na ich płynność i przepuszczalność. Zmiany te występowały nawet w sytuacji gdy kwasy wielonienasycone omega -6 obniżały się(19 ). Wykazano, ze po intensywnym wysiłku w zimnej wodzie następuje stabilność błon lizosomów. Obserwowano zmniejszenie aktywności hydrolaz lizosomalnych jak alfa-antytrypsyny, arylosulfatazyny (ASA), kwaśniej fosfatazy (ACP) i katepsyny D ( CTS D). Ponadto zmniejszała się aktywność enzymów kinazy kreatyninowej (CPK) i dehydrogenazy mleczanowej (LDH). Po intensywnym wysiłku w zimnej wodze zwiększało się też stężenie mioglobiny, co może prowadzić do uszkodzenia mięśni oraz nerek. Ryzyko to można zmniejszyć ,jeżeli wysiłek fizyczny stosujemy po wyjściu z wody ( 21 ) Wykonywanie intensywnych ćwiczeń fizycznych w zimniej wodzie wywołuje przede wszystkim liczne reakcje hemodynamiczne(14 )

Ponadto morsowanie zwiększa istotnie proces przemiany materii i wydatek energetyczny co ma znaczenie we wspomaganiu odchudzania osób otyłych. Istnieje też koncepcja że dodatkowym efektem zwiększonej energetyczności człowieka jest przemiana tkanki tłuszczowej białej w brązową . Wiadomo, że taki efekt jest też obserwowany podczas wysiłku fizycznego. Ale po zaprzestaniu wysiłku czy też morsowania ponownie w krótkim czasie zmniejsza się ilość tkanki tłuszczowej brunatnej.

Metodyka i regulamin morsowania

Do zabiegów morsowania należy się odpowiednio przygotować ( 5,6).W pierwszej kolejności , przed rozpoczęciem morsowania należy przeprowadzić gruntowne badanie lekarskie w celu określenia sprawności i wydolności układu krążenia i oddychania oraz ciśnienia krwi. Następnie można przygotowywać się do samego morsowania. Proces przygotowania obejmuje etap przygotowania w domu, które polega na systematycznym stosowaniu zimnych natrysków . Zalecane są natryski o temperaturze 10 stopni przez 3 minuty codziennie rano . Stwierdzono ze zimne bodżce działają intensywniej rano co pobudza termoregulacje w ciągu dnia. Dzięki takiemu przygotowaniu zmniejszy się szok termiczny w czasie samego morsowania. Zabiegi morsowania zwykle zaczynamy jesienią. Procedura morsowania obejmuje:

  • Trening wstępny

  • Kąpiel właściwą

  • Ćwiczenia po wyjściu z wody

Trening wstępny polega na stosowaniu odpowiednich ćwiczeń fizycznych w ciągu kolo 20 minut, który należy wykonać zawsze przed wejściem do wody. Może to być bieganie, jazda rowerem, biegi, truchty czy ćwiczenia ogólnorozwojowe

Sama kąpiel trwa od kilku sekund do kilku minut. Zależnie od temperatury wody czas może być nieco dłuższy lub krótszy. Przyjmuje się, ile stopni ma woda tyle minut powinna trwać kąpiel. A wiec gdy temperatura wody wynosi 1 stopień czas kąpieli wynosi 1 minutę, przy 2 stopniach 2 minuty. Najważniejszy jest moment zanurzenia, najlepiej zanurzyć się najpierw w wodzie dość płytkiej. W czasie kąpieli należy poruszać się, dreptać ,ćwiczyć ewentualnie pływać. W pierwszym roku treningu zalecane są zimne kąpiele 1 raz w tygodniu, w latach następnych częściej. Podczas kąpieli należy kontrolować częstość tętna i liczby oddechów. W przypadku wystąpienia niepokojących objawów należy natychmiastowo przerwać zabieg. Morsowanie należy wykonywać w grupie(5,6). Po zakończeniu kąpieli należy wytrzeć się ręcznikiem , ubrać w suche ciepłe ubranie, napić się gorącego płynu, który dobrze jest mieć w termosie. Następnie należy wykonać ćwiczenia fizyczne rozgrzewające. Po powrocie do domu wskazane jest zastosowanie gorącej kąpieli lub prysznica

W Polsce mamy liczne akweny przydane do morsowania, sa to morze Bałtyckie, rzeki, lokalne jeziora i zalewy. Sezon w Polsce rozpoczyna się w październiku i kończy w kwietniu.

Zalecane wyposażenie osoby morsującej

  • Strój kąpielowy

  • Ręcznik

  • Buty do wody lub klapki

  • Czapka, rękawiczki

  • Ciepły dres lub ubranie sportowe

  • Lużne ciepłe ubranie na zmianę

  • Termos z gorącym napojem

  • Siekierka do wyrąbania przerębla

  • Karimata do ćwiczeń

Zalecenia lekarskie do morsowania

Morsowanie przeznaczone jest dla osób chętnych będących w dobrej kondycji zdrowotnej. Szczególnie godne polecenia jest dla następujących osób:

  • Zdrowych, którzy chcą poprawić swoje siły obronne przed infekcjami

  • Dzieci mogą korzystać z morsowania od najwcześniejszych lat, chociaż pediatrzy zalecają od 10 - 12 r życia

  • Chorych z chorobami reumatycznymi z objawami bólowymi nie mających innych przeciwwskazań

  • Osób zdrowych obciążonych sytuacjami stresowymi

  • Z niektórymi chorobami alergologicznymi i dermatologicznymi

  • Z występującym celulitem

 

Przeciwwskazania

  • Niewydolność układu krążeniowo-oddechowego

  • Choroby naczyń mózgowych

  • Choroba wieńcowa, świeżo przebyty zawał serca

  • Wady zastawkowe serca

  • Zaburzenie rytmu serca, w tym migotanie przedsionków

  • Nieuregulowane nadciśnienie tętnicze

  • Ostre choroby dróg oddechowych różnego pochodzenia, stany gorączkowe

  • Zagrożenie zatorami lub zakrzepami w układzie żylnym

  • Otwarte rany i owrzodzenia

  • Niedokrwienie kończyn dolnych na tle miażdżycy lub cukrzycy

  • Choroba Raynauda

  • Padaczka

  • Borelioza

  • Zaburzenia czynności tarczycy

  • Cukrzyca, zwłaszcza niewyrównana metabolicznie

  • Wyniszczenie i wychłodzenie organizmu

  • Stosowanie niektórych leków np. neuroleptyków

  • Alkoholizm ( przeciwwskazanie jest używanie alkoholu w czasie morsowania)

  • Ciąża

 

Podsumowanie

Morsowanie jest to kompleksowa procedura obejmującą równocześnie działanie zimna, wody, aktywności fizycznej oraz czynnika klimatycznego. Wszystkie te elementy wykorzystywane są w medycynie uzdrowiskowej w formie złagodzonej W morsowaniu wykorzystywane są niezwykle silne bodżce, które działają równocześnie w stosunkowo krótkim czasie. Morsowanie wpływa korzystnie na układ krążeniowo-oddechowy, morfologie krwi , układ kostno-stawowy, hormonalny, immunologiczny, na skórę , procesy metaboliczne i sferę psychiczną. W czasie obecnej pandemii niezwykle ważne jest działanie hartujące zapobiegające infekcjom oraz poprawiające samopoczucie- relaksujące .Aby uzyskać korzystne efekty zdrowotne konieczne jest odpowiednie przygotowanie się do morsowania oraz przestrzegania regulaminu całego procesu począwszy od przygotowania poprzez sam zabieg oraz po zabiegu. Pamiętać należy że istnieje dużo przeciwwskazań do tej procedury

Literatura

1. Łubkowska A., Dołęgowska B., Szyguła Z.: Whole body cryostimulation - potential treatment for improving antioxidant capacity In healthy men- significance of number of session. Plost One, 2012,7,(10), 1- 10

2. Zagrobelny Z., Halawa B., Jezierski C., Wawrocka A.: Wpływ jednorazowego schładzania całego ciała w komorze kriogenicznej na wybrane wskaźniki hemodynamiczne i stężenie hormonów w surowicy krwi u osób zdrowych. Pol. Tyg. Lek. 1993, 48, 303- 305

3. Wesołowski R., Wożniak A., Mila-Kierzenkowska C.: Zastosowanie krioterapii w leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów. Med. Pharm.Polska,

Wrocław 2011, s. 231- 240

4. Oczachowska-Szafkowska S., Szafkowski R., Sobieska M., Ponikowska I., Samborski W., Wiktorowicz K.: Wpływ krioterapii ogólnoustrojowej na subpopulacje limfocytów krwi obwodowej u chorych z reumatoidalnym zapaleniem stawów. Acta Balneologica,2010, 52(3), 142- 151.

5. Dawid Dobropolski: Zimna Siła, 2016, stron 90

6. Zwierzchowska E.: Morsowanie, 2019, Harde, 220 stron

7. Ponikowska I. Kochański W.( red) : Wielka Księga Balneologii, Medycyny Fizykalnej i Uzdrowiskowej, 2017, Warszawa, Aluna. Rozdział 19.10. Stanek A., Cholewka A: Podstawy Krioterapii str. 538- 550

8. Ponikowska I, Kochański (red): Wielka Księga Balneologii, Medycyny Fizykalnej i Uzdrowiskowej 2017, Warszawa, Aluna Rozdział 18 „Hydroterapia” Kochański W., Kochański M, str. 393- 401

9. Jansky L.: Physiologic basis of human adaptation to cold. Cek.Physiol.

2003, 52,107- 110

10. Dugue’ M., Leppanen E. : Adaptation related to cytokines In man: effect of regular swimming In ice-cold water. Clin. Physiol. 2000, 20(2), 114- 12

11. Wcisło M.: Wpływ zimnych kąpieli na parametry morfologii krwi i ocenę termowizyjną ciała- badania morsów. Kraków, 2013 s.4- 14

12. Wesołowski R., Mila-Kierzenkowska., Szewczyk-Golec K., Wożniak A.: Wplyw morsowania na stężenie dialdehydu malonowego w erytrocytach i osoczu krwi u osób zdrowych- doniesienie wstępne. Diagn.Lab, 2017, 53, 155-160

13. Golden F., Timton M.J.: Human adaptation to repeated cold immersion. J. Physiol 1998, 56, 102- 112

14. Żebrowska A., Pokora I.: Wpływ zanurzenia w wodzie na zmienność rytmu serca oraz reakcje fizjologiczne w warunkach intensywnego wysiłku fizycznego. Postępy Medycyny Lotniczej, 2005, 1(11), 21- 26

15. Mila-Kierzenkowska C i wsp.: Wpływ zmian temperatury otocznia na wskaźniki stresu oksydacyjnego we krwi wśród osób regularnie poddających się kąpielom zimnym. Medycyna Ogólna. Nauki o Zdrowiu t.22 nr 1, 46- 50

16 Huttunen P., Kokko L., Ylijukuri V.: Winter swimming improves general well-being. Int. J.Circumpol Heal, 2004, 62(2), 140- 144

17. Sobieska M., Samborski W., Oczachowska S., Wiktorowicz K., Ponikowska
Wpływ krioterapii ogólnoustrojowej na zmiany profilu glikozylacji wybranych białek ostrej fazy u chorych na RZS. Reumatologia 2004, 42 (nr 2) 309. Materiały XIX Zjazdu Polskiego Towarzystwa Reumatologicznego. Poznań 19-22, maj 2000

18. Finkel A.: Effect of exercise in cold water on blood clotting and platelets. J. App.Pgys. 1965, 20, 421- 436

19. Teległów A., Bilski J., Marchewka A., Głodzik J., Jaskiewicz J., Staszak P.: cechy reakcji organizmu na wysiłek fizyczny w niskiej temperaturze wody. Medicina Sportiva Practica, 2008, 9(4), 66- 72

20. Wesołowski R., Gackowska M., Wożniak A.: Oddziaływanie zimna na organizm człowieka- morsowanie jako forma rekreacji ruchowej. Wiosna Młodych Fizjoterapeutów, 2013, T.I, s. 39- 49

21. Pawłowska M., Mila-Kierzenkowska C., Boraczyński T., Sutkowy P.: Wpływ kąpieli w zimnej wodzie na powysiłkową aktywność alfa1-anstytrypsyny i wybranych enzymów lizosomalnych we krwi zdrowych mężczyzn. Medycyna Sportowa, 2017 str 193- 201

 

Adres do korespondencji: I. Ponikowska e-mail:iponikowska@poczta.onet.pl

Głównie profilaktyka może nas uchronić przed pandemią wirusową

 

 Głównie profilaktyka może nas uchronić przed pandemią wirusową

Prof. dr hab. med. Irena Ponikowska

        Człowiek żyje w środowisku biologicznym ze zwierzętami, roślinami, owadami, grzybami, bakteriami , wirusami. Razem tworzymy system biologiczny. Bakterie i wirusy chorobotwórcze znajdują się stale wokół nas nie tylko w okresie pandemii, ale chorują tylko niektórzy. Nie zapadają na chorobę infekcyjną lub przechodzą ją lekko osoby ,które mają dużą odporność, czyli sprawny układ immunologiczny. Mogą być oczywiście wyjątki gdy organizm spotka się z niezwykle jadowitym dla niego wirusem. Zaraz po wtargnięciu wirusa do organizmu człowieka , włącza się układ immunologiczny, rozpoczyna walkę, niestety nie zawsze wygrywa. Osłabienie układu immunologicznego występuje w niektórych chorobach jak np. w cukrzycy, otyłości, nadciśnieniu, chorobach płucno-oskrzelowych u osób w podeszłym wieku i u osób przyjmujących sterydy czy inne leki immunosupresyjne. Osłabienie układu immunologicznego występuje również u osób prowadzących nieprawidłowy styl życia oraz u dzieci, których zachowanie zdrowotne jest nieprawidłowe .Nieprawidłowy styl życia obejmuje przede wszystkim: brak aktywności fizycznej, nieprawidłowe odżywianie się, nadużywanie używek, spędzanie dużo czasu w pracy przy komputerze, smart fonie, brak światła słonecznego, zaburzenie rytmów biologicznych, bezsenność, stres, depresja, pospiech. Pandemia i restrykcje z nią związane sprzyjają rozwojowi większości tych czynników .Wszystkie te sytuacje osłabiają układ immunologiczny i sprzyjają infekcjom. Podobnie jak dorośli również dzieci prowadzą nieprawidłowy styl życia, często zależny od rodziców. Dzieci obecnie bardzo często zapadają na infekcje grypowe, przeziębienia ponieważ ich układ odpornościowy jest słaby, dzieci nie są hartowane, w mały stopniu korzystają obecnie z leczenia uzdrowiskowego. Przyczyną obniżonej odporności u dzieci jest brak ruchu na świeżym powietrzu, nadmierne korzystanie z komputera, nieprawidłowe odżywanie. A nadopiekuńczy rodzice najchętniej przetrzymują dzieci w domu aby się nie zaziębiły. Jeżeli dzieci wyjdą na dwór to zwykle są nadmiernie ubrane, aby się nie przeziębiły. Dzieci takie przy pierwszym kontakcie z bakteriami lub wirusami chorują. Najważniejszym problemem pozwalającym na przerwanie pandemii są nie tylko szczepionki ale przede wszystkim praca nad wzmocnieniem układu odpornościowego poprzez wdrożenie programów profilaktycznych. Szczepienia stymulują układ odpornościowy, tak aby organizm walczył z wirusem. Szczepionka jednak wywołuje odporność w ograniczonym zakresie i działa lepiej u tych osób u których układ immunologiczny nie jest bardzo osłabiony. Aby ustrzec nasze społeczeństwo przed chorobą infekcyjną nie wystarczy szczepionka nawet najlepszej jakości, ponieważ wirusy zawsze będą obok nas, ale należy podjąć działania w kierunku wzmocnienia własnej odporności metodami bardziej fizjologicznymi bez ubocznego działania. W tym zakresie lecznictwo uzdrowiskowe ma ogromne możliwości i duży potencjał zdrowotny. Konieczne jest jednak zrozumienie decydentów znaczenia pierwszorzędnej roli profilaktyki w zapobieganiu infekcjom wirusowym.

Leczenie negatywnych skutków przebytej infekcji wirusowej Covid-19

Leczenie negatywnych skutków przebytej infekcji wirusowej Covid-19

Po infekcji wirusowej nawet o bezobjawowym lub lekkim przebiegu u 50-70% osób występują liczne powikłania. Powikłania te często stanowią przedłużenie objawów występujących podczas infekcji lub też pojawiają się nowe w wyniku uszkodzenia narządów przez wirus. Do najczęściej występujących objawów powirusowych należą: przewlekłe, uciążliwe osłabienie, przedłużający się kaszel, bóle głowy i nerwobóle, bóle mięśniowo-stawowe, biegunki, zaburzenia pamięci, splątanie, zespół przewlekłego zmęczenia, depresja, zaburzenia smaku i węchu.

Powikłania po infekcji wirusowej powstają częściej u osób z otyłością, cukrzycą, chorobami oskrzelowo-płucnymi i innymi chorobami przewlekłymi.

Nie dysponujemy leczeniem farmakologicznym tego wieloaspektowego zespołu powikłań po infekcji wirusowej, natomiast leczenie niefarmakologiczne jest przydatne i jak wskazują nasze wstępne obserwacje bardzo skuteczne. Leczenie uzdrowiskowe( niefarmakologiczne) może być stosowane u osób po przebytej infekcji wirusowej o przebiegu lekkim i średnim z powikłaniami opisanymi wyżej, po leczeniu ambulatoryjnym lub szpitalnym. Co najmniej po 15- 20 dniach po ustąpieniu objawów infekcji wirusowej

Celem leczenia jest:

  • Regeneracja ogólnoustrojowa

  • Zwiększenie siły mięśniowej i wydolności fizycznej

  • Poprawa makrobiotyki jelitowej

  • Poprawa odporności na infekcje

  • Poprawa nastroju i samopoczucia

  • Poprawa funkcji poznawczych

  • Poprawa jakości życia

Aktualnie problem powikłań po infekcji wirusowej jest niezwykle poważny, dotyczy dużej grupy osób w Polsce, dlatego opracowaliśmy własny program leczenie tych chorych wykorzystując sprawdzone metody leczenia uzdrowiskowego.

Program leczenia obejmuje:

  • Badania diagnostyczne: lekarskie ze szczególnym zwróceniem uwagi na skutki infekcji wirusowej, ocenę stanu psychicznego i ewentualne występowanie depresji, ocenę jakości życia, wydolności fizycznej, badania laboratoryjne: OB, morfologia, poziom witaminy D, ewentualnie poziomu żelaza we krwi

  • Leczenie:

a/dietetyczne( własna dieta zbilansowana, wysokobłonnikowa ewentualnie niskokaloryczna dla osób z otyłością poprawiająca mikrobiotykę jelitową)

b/ balnerofizykalne: 5 zabiegów dobranych zależnie od występujących objawów, w tym z zakresu kinezyterapii, hydrokinezyterapii, hydroterapii, inhalacji, ciepłolecznictwa, ozonoterapii, tlenoterapii, masażu , peloidoterapii

c/ psychoterapia i relaksacja

d/ Edukacja zdrowotna

  • Monitorowanie terapii:

a/ codzienna kontrola: masy ciała, ciśnienia tętniczego krwi, saturacji

b/ kontrola przed i po leczeniu: stanu ogólnego i objawów po infekcji wirusowej, wydolności fizycznej, stanu psychicznego, jakości życia

  • Czas leczenia 14- 21 dni

 

Program autorski Prof. dr hab. med. Ireny Ponikowskiej